เราท่องเที่ยวบน “พื้นดิน” ของประเทศรัสเซียกันมาแล้วหลายวัน ทั้งที่เซนต์ปีเตอร์สเบิร์ก และมอสโก จนสามารถสรุปออกมาเป็นข้อเขียนทั้งในคอลัมน์วันปกติและคอลัมน์ซอกแซกวันอาทิตย์ไปแล้วหลายๆ ชิ้น

สัปดาห์นี้เราจะเปลี่ยนบรรยากาศมุดลงไปเที่ยวชม “ใต้ดิน” ของรัสเซียกันบ้างละครับ โดยจะนำท่านผู้อ่านลงไปนั่งรถใต้ดินและเดินดูชมสถานีรถใต้ดินของรัสเซีย ที่เขาร่ำลือกันว่าสวยที่สุดในโลกนั่นแหละ

ก่อนจะเฉลยว่า สถานีรถไฟฟ้าใต้ดินของมอสโก หรือ Moscow Metro สวยที่สุดในโลกจริงหรือไม่? เราลองมาตรวจสอบข้อเท็จจริงของระบบรถใต้ดินของโลกกันก่อนดีกว่า ว่าปัจจุบันนี้มีกี่เมือง กี่ประเทศกันแล้ว?

จากสถิติล่าสุดนับถึงเดือนธันวาคม 2017 ที่ผ่านมา ทั้งโลกมีรถไฟฟ้าใต้ดินใช้แล้วรวม 178 เมือง ใน 56 ประเทศ ซึ่ง 1 ในจำนวนนี้ ก็มีกรุงเทพมหานคร เมืองหลวงของประเทศไทยเรารวมอยู่ด้วย

ตามที่มีการจดบันทึกไว้อย่างเป็นทางการเมืองที่รถไฟฟ้าใต้ดินใช้ก่อนใครทั้งหมดในโลกนี้ก็คือ ลอนดอน ประเทศอังกฤษนั่นเอง หรือกล่าวอีกนัยหนึ่งว่า รถไฟใต้ดิน ลอนดอน เป็นรถไฟใต้ดินที่เก่าแก่ที่สุดของโลก เปิดใช้ครั้งแรกเมื่อ ค.ศ.1890 หรือเมื่อ 128 ปีที่แล้ว

เก่าแก่อันดับ 2 ได้แก่ บูดาเปสต์ เมืองหลวงของประเทศฮังการี ซึ่งเริ่มใช้เมื่อ ค.ศ.1896 ทีหลังลอนดอนเป็นเวลา 6 ปี

ส่วนเมืองหรือนครที่รถไฟฟ้าใต้ดินมี “สถานีมากที่สุดในโลก” ณ นาทีนี้ได้แก่ นิวยอร์ก ครับ มีสถานีทั้งหมดถึง 472 สถานีเลยทีเดียว

อย่างไรก็ดี แม้จะยังไม่มีการเขียนยกย่องอย่างเป็นทางการเอาไว้ว่า “สถานีรถไฟฟ้าใต้ดินที่สวยที่สุดในโลก” เป็นของประเทศไหน แต่ในข้อเขียนของนิตยสารดังๆ หลายฉบับทั่วโลกรวมทั้งนิตยสารท่องเที่ยวโดยตรง ต่างยกย่องเอาไว้อย่างสอดคล้องกันว่า สถานีรถไฟฟ้าใต้ดินที่สวยที่สุดในโลกอยู่ที่กรุงมอสโก ประเทศรัสเซีย นี่เอง

พลิกประวัติศาสตร์ออกมาดูจะพบว่ารัสเซียมีรถไฟฟ้าใต้ดินใช้ภายหลังประเทศอื่นๆในยุโรปหลายปีทีเดียวและยังมาทีหลัง โตเกียว ของประเทศญี่ปุ่นด้วยซ้ำ

ในการจัดอันดับความเก่าแก่ของรถใต้ดินอย่างเป็นทางการระบุว่า มอสโก เริ่มเปิดใช้รถไฟฟ้าใต้ดินเมื่อปี 1935 เป็นอันดับที่ 17 ของโลก และถ้าเทียบกับอังกฤษ ซึ่งเป็นประเทศแรกของโลกดังได้กล่าวไว้แล้ว ปรากฏว่าห่างกันถึง 45 ปี

แม้จะมีความคิดและความต้องการที่จะสร้างรถไฟฟ้าใต้ดินมานานแล้วตั้งแต่สมัยยังปกครองด้วยระบอบกษัตริย์ แต่รัสเซียก็มาลงมือสร้างอย่างจริงจังในยุคสมัยที่ประเทศเปลี่ยนแปลงเป็นคอมมิวนิสต์ไปแล้วหลายปี

ท่านผู้นำ โจเซฟ สตาลิน แม้จะได้ชื่อว่าเป็นผู้นำคอมมิวนิสต์สายโหดคนหนึ่ง มีประวัติที่ดุดันพอสมควรแต่ก็มีอารมณ์สุนทรีทางศิลปะ และริเริ่มการสร้างตึกสูงสไตล์กอธิคเอาไว้ถึง 8 ตึก แต่สร้างเสร็จ 7 ตึก ที่หัวหน้าทีมเล่าไว้แล้วเมื่อสัปดาห์ก่อนโน้นเป็นหัวเรี่ยวหัวแรงผลักดันที่สำคัญยิ่งในการก่อสร้างรถไฟฟ้าใต้ดินของรัสเซีย

และด้วยความสุนทรีของสตาลินนั้นเองจึงมองลึกไปว่าสถานีรถไฟฟ้าใต้ดิน ซึ่งเป็นสมบัติของประชาชนชาวรัสเซียโดยตรงควรจะเป็นเสมือนหนึ่ง “พระราชวังของประชาชน” ควบคู่ไปด้วย

ด้วยเหตุนี้ในการตกแต่งสถานีแรกรวม 13 สถานี ที่เริ่มใช้เมื่อปี ค.ศ.1935 จึงออกมาอย่างอลังการ มีทั้งโคมระย้า มีทั้งภาพเขียน วิจิตรตระการตา ประดุจ “ท้องพระโรง” ของพระราชวังต่างๆ ตามที่ท่านผู้นำจินตนาการไว้

กลายเป็นสัญลักษณ์และเป็นต้นแบบของการตกแต่งสถานีใต้ดินมอสโก ให้โอ่โถงมาจนถึงปัจจุบัน ซึ่งมีทั้งหมด 180 สถานี และมีประชาชนลงไปใช้ในการเดินทางในแต่ละวันเป็นจำนวนมากถึง 9 ล้านคน

และเนื่องจากการก่อสร้างระยะแรกเกิดขึ้นในสมัยที่รัสเซียยังเป็นสหภาพโซเวียตที่มีอุดมการณ์ด้านสังคมนิยมแบบเข้มข้น นอกจากสตาลินจะมุ่งหวังให้เป็นพระราชวังสำหรับชนชั้นกรรมาชีพแล้ว ก็ยังมีความประสงค์ที่จะใช้ในด้านปลุกใจให้รักชาติและให้ยึดมั่นในระบอบการปกครองที่ประเทศรัสเซียกำลังใช้อยู่ไปพร้อมๆกัน ทำให้ในการตกแต่งต่างๆ นอกจากสวยงามแล้วยังเต็มไปด้วยสัญลักษณ์ที่แสดงถึงพลังประชาชนตลอดจนรูปปั้นของผู้นำด้านสังคมนิยมของประเทศหลายต่อหลายท่าน

รวมทั้งรูปแกะสลักยักษ์สัญลักษณ์ “ค้อน–เคียว” ก็มีปรากฏให้เห็นอย่างน้อยก็หนึ่งสถานีที่หัวหน้าทีมซอกแซกลงไปสำรวจตรวจตราครั้งนี้

แม้หัวหน้าทีมซอกแซกและคณะจะมีโอกาสเข้าไปเดินดูชมเพียง 2-3 สถานีเท่านั้น เพราะมีเวลา จำกัด แต่ก็ได้เข้าไปเยี่ยมชมสถานี Komsomolskaya (อ่านว่า คอมโซมอลสกายา) ซึ่งมีความลึก 37 เมตร ออกแบบโดย Aleksey Shchusev เอาไว้อย่างสวยงาม และวิจิตรพิสดารมาก และได้รับรางวัลจาก NewYork World Fair มาแล้วและยังได้รับรางวัลระดับประเทศ State Prize of the USSR เมื่อ ค.ศ.1951 ด้วย

ต้องยอมรับว่าของเขาสวยงามยิ่งใหญ่อลังการจริงๆ ครับ และเห็นด้วยกับสื่อมวลชนต่างประเทศทุกแขนงที่ยกให้สถานีรถไฟฟ้าใต้ดินมอสโกสวยงามที่สุดในโลกโดยไม่มีข้อโต้แย้ง

แม้ใจจะยังรักยังชอบและยังซึ้งกับสถานีใต้ดิน “สนามไชย” ของบ้านเรา (ที่สร้างเสร็จแล้วแต่รอการเปิดใช้ และหัวหน้าทีมแอบไปดูมาแล้ว) อยู่มาก แต่ของเราก็มีแค่สถานีเดียวและยังเล็กกว่าของเขาเยอะ ขอภูมิใจแค่สวยที่สุดใน “อาเซียน” ก็แล้วกัน หรือจะขยับขึ้นไปอีกหน่อยในระดับเอเชียอาจจะพอไหว

แต่ถ้าสวย “ระดับโลก” ต้องยกให้สถานีรถไฟใต้ดินมอสโกแต่เพียงเมืองเดียวอย่างไม่มีทางจะปันใจไปเป็นอื่นได้เลยครับ.

“ซูม”