หัวหน้าทีมซอกแซกเขียนไว้ในคอลัมน์ประจำวัน “เหะหะพาที” เมื่อวันอังคารที่ผ่านมาว่ามีโอกาสยกทีมไปไหว้พระและ ไปเรียนวิชาประวัติศาสตร์เบื้องต้นที่จังหวัดพระนครศรีอยุธยาในช่วงวันหยุดยาวสัปดาห์ที่แล้ว

รวมทั้งมีโอกาสแวะไปเยี่ยม อาคารเรียนรู้เรื่องโขน แหล่งรวบรวมเรื่องราวและอุปกรณ์การแสดงโขน ไม่ว่าจะเป็นหัวโขนเครื่องแต่งกายโขนรวมไปถึง “ฉาก” ที่ใช้ในการแสดงโขนเรื่องสำคัญมาให้ดูด้วย สามารถเรียนรู้เรื่องโขนได้อย่างครบถ้วนช่วงเวลาเพียงไม่กี่ชั่วโมง

ณ บัดนาวก็ได้เวลาของ “ซูมซอกแซกสุดสัปดาห์” ตามที่สัญญาไว้…ขอทำหน้าที่เป็นมัคคุเทศก์นำเที่ยว “อาคารเรียนรู้เรื่องโขน” ซึ่งตั้งอยู่ ณ บริเวณ ศูนย์ศิลปชีพเกาะเกิด ตำบลเกาะเกิด อำเภอบางปะอิน จังหวัดพระนครศรีอยุธยา–เชิญติดตามได้เลยครับ

ว่าไปแล้วทีมงานซอกแซกเคยแวะมาเยี่ยมเยียน ศูนย์ศิลปชีพเกาะเกิด แล้วครั้งหนึ่งเมื่อเดือนสิงหาคม 2563 หรือเกือบห้าปีเต็มๆ ขาดไปเพียงไม่กี่วัน

ณ ศูนย์ศิลปชีพแห่งนี้มีจุดสำคัญอยู่ 2 จุดได้แก่ 1.พิพิธภัณฑ์ศิลป์แผ่นดิน ซึ่งเป็นอาคารขนาดใหญ่ก่อสร้างในแบบของพิพิธภัณฑ์เพื่อใช้แสดงเกี่ยวกับผลิตภัณฑ์และงานศิลป์ใหญ่น้อยจากฝีมือของเราช่างทุกแขนงของ มูลนิธิส่งเสริมศิลปาชีพในสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ที่เคยจัดแสดงบ่อยๆ ครั้งในอดีต ณ พระที่นั่งอนันตสมาคม นั่นเอง

2. อาคารเรียนรู้เรื่องโขน ซึ่งสร้างเป็นอาคารขนาดใหญ่แยกตัวออกมาต่างหากมีชื่อเป็นภาษาอังกฤษว่า “All About Khon” เก็บรวบรวมเรื่องราวเกี่ยวกับ “โขน” ทั้งหมดไว้ ณ ที่เดียวกัน ซึ่งในการมาเยือนของเราครั้งที่แล้วได้แนะนำไว้ทั้ง 2 จุด แต่ให้น้ำหนักแก่ พิพิธภัณฑ์ศิลปแผ่นดิน มากกว่าโขนเล็กน้อย

ดังนั้นในการไปเยือนครั้งนี้ซึ่งเป็นไปตามคำเรียกร้องของหลานชายวัย 6 ปี ของหัวหน้าทีมที่หลงใหลในตัวละครเอกเรื่อง “รามเกียรติ์” ที่ชื่อ “หนุมาน” เป็นอย่างยิ่ง ขอเจาะจงดูเฉพาะอาคารเรียนรู้เรื่องโขนเท่านั้น เราจึงแวะไปที่อาคารดังกล่าวนี้เพียงแห่งเดียว และก็เป็นอาคารแรกในบริเวณพื้นที่อันกว้างใหญ่ไพศาลของศูนย์ศิลปชีพเกาะเกิดนั่นเอง

โดยจะเสียค่าบัตรเข้าชมในถนนราคาผู้ใหญ่ท่านละ 150 บาท นักเรียนนักศึกษา 75 บาท และผู้สูงอายุ 60 ปีขึ้นไปท่านละ 75 บาทเช่นกัน

ทั้งนี้จะเปิดให้บริการตั้งแต่เวลา 09.30 ถึง 16.00 น. ของวันพุธไปจนถึงวันอาทิตย์และวันหยุดนักขัตฤกษ์โดยจะหยุดให้บริการในวันจันทร์กับวันอังคารรวม 2 วัน ในแต่ละสัปดาห์

ห้องแรกที่ผู้ไปเยือนทุกคนต้องเข้าชมก่อนก็คือห้องวีดิทัศน์แนะนำความเป็นมาของโขน และพระราชดำริของ สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์พระบรมราชินีนาถฯ ในการฟื้นฟูและอนุรักษ์การแสดงโขน ตลอดจนการแสดงโขนครั้งใหญ่ปีละครั้ง ณ ศูนย์วัฒนธรรมแห่งประเทศไทย ที่เรียกกันว่า “โขนมูลนิธิส่งเสริมศิลปชีพ” นับตั้งแต่ปี 2550 จนถึงปัจจุบัน

กล่าวได้ว่าพระมหากรุณาธิคุณของพระองค์ท่านในการฟื้นฟูส่งเสริมและจัดแสดงโขน ณ ศูนย์วัฒนธรรมแห่งประเทศไทย อย่างต่อเนื่องมีส่วนสำคัญอย่างยิ่งในการประกาศรับรองให้ “การแสดงโขนในประเทศไทยของเราเป็นมรดกทางวัฒนธรรมอันจะต้องมิได้ของมวลมนุษยชาติ” โดยองค์การ ยูเนสโก เมื่อเดือนพฤศจิกายน 2561

ถัดไปได้แก่ห้อง พัสตราภรณ์ หรือเครื่องแต่งกายโขน ซึ่งนอกจากจะได้ดูได้ชมความสวยงามต่างๆ แล้วยังจะได้ทราบถึงวิธีปักวิธีเย็บอย่างปราณีตของเราช่างฝีมือของศูนย์ศิลปชีพ และช่างฝีมือในชุมชนเก่าแก่หลายแห่งของประเทศไทย ที่ยังมีชีวิตอยู่ในปัจจุบัน

จากนั้นก็จะเป็นห้องแสดง “หัวโขน” “ชฎา” “มงกุฎ” ทั้งของพระรามพระรักนางสีดาตลอดจนยักษ์และลิงต่างๆ ครบถ้วน ทั้งนี้จะมีการสาธิตแสดงวิธีการระบายสี วิธีตกแต่งประดับประดาหัวโขนให้ดูอีกด้วย

ที่ยิ่งใหญ่อลังการมากก็คือบรรดาฉากขนาดใหญ่ที่ใช้แสดงอย่างจริงจังมาแล้วใน โขนศิลปาชีพ ณ ศูนย์วัฒนธรรมแห่งประเทศไทย เรื่องต่างๆในอดีตเช่น ท้องพระโรงกรุงลงกา, พลับพลาของพระรามพระรลักษณ์ จนไปถึง หนุมานตัวใหญ่ ที่เนรมิตกายให้กองทัพพระรามเดินข้ามน้ำ, นางผีเสื้อสมุทรยักษ์ แห่งมหาสมุทร (คนนางกับผีเสื้อสมุทรในเรื่องพระอภัย) เรือสำเภาขนาดใหญ่เคลื่อนที่ได้ และที่เด็กๆ ชอบมากก็คือ ใบหน้าขนาดใหญ่ของหนุมาน ซึ่งเนรมิตกายให้ใหญ่โตเพื่ออ้าปากอมพลับพลาของพระรามพระลักษณ์ไว้ในโขนตอนศึกไมยราพ ที่แฟนๆ โขนคงจะจำได้

หัวหน้าทีมซอกแซกคงจะเล่าแบบฉายหนังตัวอย่างเพียงเท่านี้ เพราะพื้นที่จำกัดก็ขอสรุปว่ามีโอกาสอย่าลืมขับรถพาลูกหลานไปเรียนรู้เรื่องโขนกันบ้าง และเมื่อดูโขนจบก็ข้ามไปตีตั๋ว (จ่ายในราคาที่เท่ากัน) ที่พิพิธภัณฑ์ศิลป์แผ่นดิน ต่อเลย

ดูครบทั้ง 2 ที่จะเกิดความรู้สึกเหมือนพวกเราชาวทีมงานซอกแซกนี่แหละครับ คือภูมิใจมากที่เกิดเป็นคนไทยดินแดนที่อุดมไปด้วยศิลปะวัฒนธรรมอันงดงามบรรเจิด และสั่งสมมาแต่โบราณกาล ซึ่งเป็นหน้าที่ของคนรุ่นเรา จะต้องช่วยกันทำนุบำรุง ปกปัก รักษา และส่งต่อให้ลูกหลานเหลนในอนาคตอันไม่มีวันสิ้นสุดข้างหน้า

อย่าลืมแวะไปเยี่ยมชมบ้างนะครับ “เกาะเกิด” บางปะอินอยุธยาแค่นี้เอง

ซูม