ช่วงนี้ประเทศไทยของเราสูญเสีย “ศิลปินแห่งชาติ” ค่อนข้างถี่มาก เพิ่งจะเสีย “สวลี ผกาพันธุ์” ไปหมาดๆ ในช่วงต้นเดือนพฤษภาคม พอมาถึงกลางเดือน (15 พ.ค.) ก็ต้องสูญเสีย “น้าดิน” หรือดอกดิน กัญญามาลย์ ไปอีกท่านหนึ่ง

ผมก็คงเหมือนกับท่านผู้อ่านวัย 50 เกินๆมาจนถึง 60-70 หรือ 80 ปี ที่ส่วนใหญ่จะเป็นแฟนทั้งการแสดงและการสร้างภาพยนตร์ของ ดอกดิน กัญญามาลย์ และจำสโลแกน “ล้านแล้วจ้า” ที่น้าดินคิดค้นขึ้นจนกลายเป็นวลีที่คนไทยยังนำมาพูดถึงจนทุกวันนี้

ทุกๆครั้งที่ภาพยนตร์ของน้าดิน ทำเงินได้ถึง 1 ล้านบาท วันรุ่งขึ้นน้าดินจะขึ้นโปสเตอร์คำว่า ล้านแล้วจ้า! ไว้ที่หน้าโรง รวมทั้งจะลงแจ้งความเต็มหน้าหนังสือพิมพ์ โดยจะมีรูปท่านสวมหัวล้านแบบตลกลิเกประกอบเอาไว้ด้วย

ภาพยนตร์เรื่องแรกที่ได้เงินล้านของน้าดิน ก็คือเรื่อง “นกน้อย” จากบทประพันธ์ของ ป.พิมล นำแสดงโดย มิตร ชัยบัญชา และ เพชรา เชาวราษฎร์ ออกฉายเมื่อวันที่ 18 กันยายน 2507 ที่โรงภาพยนตร์ คาเธ่ย์ ย่านเยาวราช

ภาพยนตร์เรื่อง “นกน้อย” เก็บเงินได้ 1 ล้าน 8 แสนบาทเศษจากการฉายที่โรงภาพยนตร์คาเธ่ย์เพียงโรงเดียว และต่อมาได้รับรางวัลตุ๊กตาทองจากการจัดงานในครั้งที่ 7 ณ หอประชุมธรรมศาสตร์ เมื่อ 17 มีนาคม 2508 ถึง 3 รางวัล

ได้แก่ ดาราแสดงนำฝ่ายหญิงยอดเยี่ยม เพชรา เชาวราษฎร์ ผู้แสดงประกอบฝ่ายชายยอดเยี่ยม ได้แก่ น้าดินเองในบทบาทของ “ไอ้ช้าง” ผู้ช่วยนางเอก หรือเพื่อนนางเอกที่คอยช่วยเหลือนางเอกลูกกำพร้าที่ต้องมาอยู่กับพ่อเลี้ยงแม่เลี้ยงใจร้ายตั้งแต่เล็กๆ

ส่วนอีก 1 รางวัลเป็นของทีมพากษ์ยอดเยี่ยม ได้แก่ จุรี โอศิริ, สมพงษ์ วงศ์รักไทย และ เพ็ญศรี พุ่มชูศรี

จากความสำเร็จในเรื่องนกน้อย ทำให้ดอกดินนำไปสร้างภาพยนตร์เรื่องนกๆอีกหลายเรื่อง เช่น นกเอี้ยง, นกแก้ว, นกขมิ้น ฯลฯ

ดอกดินมักจะใช้ 2 ดาราคู่ขวัญ มิตร ชัยบัญชา–เพชรา เชาวราษฎร์ เป็นพระเอกนางเอกของท่านสลับกับพระเอก สมบัติ เมทะนี บ้าง แต่ส่วนใหญ่นางเอกจะยืนอยู่ที่เพชรา

จนกระทั่งปี 2517 จึงได้ปั้นนางเอกใหม่ มยุรา ธนะบุตร ขึ้นมาแทน หลังจากเพชราเลิกการแสดงภาพยนตร์ไปแล้ว ส่วนพระเอกก็จะเป็น สมบัติ เมทะนี หลังจาก มิตร ชัยบัญชา เสียชีวิตในปี 2513

น้าดินเคยบอกกับผู้สื่อข่าวว่า ชื่อนางเอกหนังไทยจะต้องมีคำว่า “รา” ห้อยท้ายแบบ “เพชรา” ถึงจะโด่งดังได้ จึงตั้งชื่อการแสดงให้นางเอกใหม่จากวิทยาลัยนาฏศิลป์ที่น้ากำลังปั้นว่า “มยุรา ธนะบุตร” จากชื่อเดิม รัตนา ชาตะธนบุตร

มยุรา ธนะบุตร เป็นนางเอกภาพยนตร์ของดอกดิน กัญญามาลย์ ถึง 6 เรื่อง ก่อนจะเข้าสู่วงการโทรทัศน์และกลายเป็นดาราและพิธีกรทางโทรทัศน์ที่โด่งดังที่สุดคนหนึ่งของประเทศไทย

นี่ถ้าตั้งชื่อการแสดงเสียว่า “มยุรี” ใช้ “สระอี” แทน “สระอา”คุณตั๊กอาจจะไม่ดังเท่าที่ดังอยู่ในปัจจุบันนี้ก็ได้ใครจะรู้

นอกจากเคยได้รับรางวัลตุ๊กตาทอง รางวัลสุพรรณหงส์ และศิลปินแห่งชาติ สาขาศิลปะการแสดงแล้ว น้าดินยังได้รับรางวัลเกียรติยศอีกรางวัลหนึ่งจากสมาคมนิสิตเก่านิเทศศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย เรียกว่า “รางวัลนิเทศศาสตร์เกียรติยศ”

ซึ่งเป็นรางวัลที่สมาคมจะมอบให้แก่ผู้นำวิชานิเทศศาสตร์ไปประยุกต์ใช้จนประสบความสำเร็จ แม้จะมิใช่ศิษย์เก่าคณะนิเทศฯก็ตาม

ต่อมาได้เปลี่ยนชื่อรางวัลเป็น “รางวัล ศ.บำรุงสุข สีหอำไพ” เพื่อรำลึกถึงอดีตคณบดีท่านแรกผู้ก่อตั้งและรังสรรค์คณะนิเทศศาสตร์ จุฬาลงกรณ์จนกลายเป็นคณะยอดนิยมคณะหนึ่งของประเทศไทย

ผมมีโอกาสไปร่วมในงานมอบรางวัลเกียรติยศดังกล่าวแก่น้าดิน และได้สนทนาปราศรัยกับท่าน ทั้งก่อนพิธีมอบและหลังพิธีมอบ ยังจำได้ถึงความสนุกสนานในระหว่างพูดคุยจนถึงบัดนี้

ณ วันนี้ แม้น้าดินจะจากพวกเราไปแล้ว แต่ผมก็ยังมั่นใจว่า คนไทยที่เคยได้รับความสุขจากน้าดิน ไม่ว่าจะผ่านการแสดงต่างๆ หรือผ่านภาพยนตร์ที่น้าดินสร้างขึ้น จะยังคงจดจำความสุขที่ได้รับอย่างดียิ่ง

โดยเฉพาะพี่น้องชาวรากหญ้าทั้งหลายในยุคก่อนที่ได้อาศัยผลงานของของดอกดิน กัญญามาลย์ ในการสร้างขวัญสร้างกำลังใจและปลอบประโลมความทุกข์ในยามยากมาโดยตลอด

เป็นสุขเป็นสุขเถอะครับน้าดิน!

“ซูม”